Kuyruk Sistemi Çalışması


H. Kemal İlter
2008
§


DİKKAT: İncelediğiniz kuyruk sistemini tam olarak anlamadan ve tanımlamadan ölçüme başlamayın, olası hataları düzeltmek için tekrarlamak zorunda kalabilirsiniz.

Bu proje çalışması derste üzerinde konuştuğumuz “Kuyruk Modelleri” ile ilgilidir. Bir işletmeci olarak incelediğiniz bir kuyruk sisteminin modellenmesini ve analizini içermektedir. Kuyruk sisteminin analizi için, bir yöneylem araştırmacısı (analist) olarak sizden istenenler:

  1. Gerçek bir kuyruk sisteminin tanımlanması,
  2. Bu kuyruk sistemi ile ilgili gözlemlerin yapılması,
  3. Performans ölçütlerinin ortaya çıkarılması ve analiz edilmesi,
  4. Kuyruk sisteminin geliştirilebilmesi için önerilen geliştirilmesidir.

Yukarıdaki çalışmaların yapılabilmesi için özellikle Excel, WinQSB ve Word gibi yazılımların kullanımı gerekmektedir. Ayrıca istatistik çalışmaları için SPSS gibi programlardan da yardım alınabilir. Proje 2 haftalık bir sürede bitirilmesi gereken bireysel bir çalışmadır. Ödev, her zaman rastladığımız kuyruk sistemlerinin yanında az bulunan sistemlerin ölçülmesi için de bir fırsattır. Mümkün olduğunca planlı bir çalışma yapmanız beklenmektedir. Ödevle ilgili daha önce yapılmış yorumlar ve cevaplandırılmış sorular için web sitesindeki foruma bakabilirsiniz. Ödevinizin bazı temel başlıkları içermesi gerekmektedir. Bu başlıklar aşağıdaki gibi olabilir. Farklı fikirlerin bu başlıklara eklenmesi konusunda serbest olduğunuzu belirtmek isterim.

Kuyruk Sisteminin Tanımı ve Açıklaması

Bu bölümde üzerinde çalıştığınız ve gözlem yaptığınız kuyruk sisteminin temel özelliklerini belirtmeniz beklenmektedir. Sistemin işleyişi, müşterilerin ve sunucuların tanımları ve işlevleri, bekleme hattının özellikleri, servisin ne olduğu, sistemin genel olarak yapısı, çalışmaya başlamadan önceki durumu gibi konular bu bölümde bulunacaktır. Alt başlıklar olarak Sistem, Müşteriler, Sunucular ve Bekleme Hattı kullanılabilir. Geliş süreci ve servis süreciyle ilgili ölçüm sonuçlarına dayanmayan gözlemler ve sistemin ne zaman incelendiği, nerede bulunduğu gibi konular burada bulunabilir. Sunucu sayısı ve özellikleri, bekleme hattı kapasitesi ve potansiyel müşteri sayıları ile kuyruk sisteminin sayısal performans ölçütleri için temel özellikler bölümde verilebilir.

Ölçüm ve Ölçüm Sonuçları

Sistemin ölçülmesi ve analiz edilmesi bu bölümde yer alacaktır. Ölçümlerde kullanılacak zaman analist tarafından belirlenecektir, bazı sistemlerde gün, saat, dakika veya saniye olarak belirlenebilir, bu sistemin detaylı bir şekilde ele alınmasını sağlayacaktır. Ölçüm sayısı istatistiki anlamlılık ifade edecek ve tatmin edici bir sayı olarak seçilmelidir. Ölçümler iki konuda gerçekleştirilecektir: Geliş Süreci ve Servis Süreci. Geliş süreci müşteri gelişleri arasındaki zamanın ölçülmesi anlamına gelmektedir. Bunun için müşterilerin sisteme girişleri tam olarak belirlenmelidir. Yığın girişlere izin vermeyen (aynı anda gelen müşterilerden sadece biri için zaman tutulacak) bir ölçüm için müşterilerin sisteme ne zaman girdiklerinin ölçülmesi yeterlidir (örnek 1).

Örnek 1: Gelişler-arası zaman ile ilgili ölçümler.

Q-example-1.png

Servis süreci için ise, mümkünse, benzer bir period içinde müşterilerin servis süreleri ölçülecektir. Bu ölçüm diğer ölçümden sonra ya da önce yapılabilir. Senkronize yapılması ise zor olmasına rağmen kabul edilebilir. Ölçüm müşterinin servisinin başlaması ile bitişi arasındaki fark ölçülerek yapılacaktır. Müşterinin sunucunun önüne kadar gelmesi veye sistemden ayrılması için oluşan süre servis süresinin içine dahil edilmelidir. Çok uç durumlarda bu süre ayrı tutulabilir ancak bu konudaki açıklamalar bu bölümde bulunmalıdır. Her bir sunucu için ayrı ölçüm yapılması gerekmektedir. Aksi durumda performansı çok -ama çok- benzerlik gösterdiğinden farklı sunuculara ait açıklamalar verilmelidir. (örnek 2)

Örnek 2: Servis süresi ile ilgili ölçümler.

Q-example-2.png

Her iki ölçüm de bitirildiğinde bazı ayrıntıların belirlenmesi, verilerin ayıklanması, analize hazır hale getirilmesi gerekmektedir (örnek 3). İstatistiki testlerin burada devreye gireceğini söyleyebiliriz. Belirlenen ölçüm sonuçlarının ortaya çıkardığı dizilerin beklentilere uygun olup olmadıkları ile ilgili testler bu bölümde bulunacaktır. İlk olarak gelişler için Poisson, servis için Exponential dağılımlar test edilmelidir. Bunlara uygunluk yoksa diğer dağılımlara ait testlerde bu bölümde verilmelidir. Test sonuçları olumsuz ise G (General - ortalama ve standart sapması zaten biliniyor) kullanılabilecektir. İstatistiki testlerin yöntemlerinin açıklamaları ve sonuçları bu bölümde detaylı bir şekilde verilmelidir. Sonuçta kuyruk sisteminin sayısal performans ölçütleri için notasyon bu bölümde verilebilir (Örnek 4). [math]λ[/math] (Lambda) ve [math]μ[/math] () değerlerinin bu çalışmanın sonucunda ortaya çıktığını söyleyebiliriz.

Örnek 3: Ölçüm Sonuçları.

Q-example-3.png

İstendiği takdirde, müşterinin bekleme süresi, sunucunun boş kaldığı süre gibi değerler de ölçülerek daha sonra ortaya çıkarılacak performans ölçütleri ile karşılaştırılabilir (örnek 5)

Örnek 4: Kuyruk Sistemi Notasyonu.

M / M / 2 // 6


Örnek 5: Ek Ölçümler.

Q-example-5.png

Kuyruk Sisteminin Performans Ölçütleri: Bu bölümde diğer bölümlerde elde edinilen bilgiler ışığında ortaya çıkarılmış Lambda ve Mü değerleri ile kuyruk notasyonu kullanılarak performans ölçütleri hesaplanacaktır. Bunun için WinQSB yazılımının kullanılması yeterli olacaktır. Performans ölçütlerinin detaylı bir şekilde ödevde verilmesi gerekmektedir (örnek 6). Performans ölçütleriyle ilgili her türlü yorum ve açıklama bu bölümde yer alacaktır.

Örnek 6: Performans Ölçütleri.

Q-example-6a.png

Q-example-6b.png

Q-example-6c.png

Kuyruk Sisteminin Analiz Sonuçları ve Değerlendirme

Bu bölümde kuyruk sisteminin özelliklerine bağlı olarak ortaya çıkan performans ölçütlerinin genel ve detaylı değerlendirmeleri ile bu değerlendirmelerin sistemin daha iyi olmasına dönük olacak yorumları bulunabilir. Sistemin iyileştirilmesi için neler yapılması gerektiği konusundaki fikirler bu bölümde verilecektir. Değerlendirmeler sırasında sistemin maliyeti ile ilgili bilginin verilmesine gerek yoktur. Bu konuda ek bir çalışma yapmadan sistem maliyetini hesaplamış olanlar bunu da ödeve dahil ederlerse ödevin kalitesini artırmış olacaklardır. Ödevin her türlü grafik, tablo, şekil ile desteklenmesi sistemin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır (örnek 7).

Örnek 7: Ek Tablolar ve Grafikler.

Q-example-7a.png

Q-example-7b.png